Yapı sektörünün vazgeçilmez malzemesi olan beton, projelerde basınç dayanım değerlerine göre kullanılır. Bu yazımızda, beton basınç dayanımı nedir, projelerde hangi basınç dayanımına sahip beton kullanılacağına nasıl karar verilir, beton basınç dayanımı nasıl ölçülür sorularının cevaplarını bulacaksınız.
Beton Basınç Dayanımı Nedir?
Çimentonun yapı sektöründe en çok kullanıldığı alan betondur. Beton bünyesinde çimento, agrega, kimyasal katkılar ve su bulundurur. Betonun, sertleştikten sonra üzerine gelen yüklerin neden oalbileceği şekil deformasyonlarına ve kırılmaya karşı gösterebildiği maksimum dirence beton basınç dayanımı denir. TS-EN 206-1 standardına göre betonlar dayanım değerlerine göre sınıflandırılır (Tablo -1).
Betonlar, normal ve yüksek dayanımlı betonlar olarak 2’ye ayrılır. Buna göre C40 ve üzeri betonlar yüksek dayanımlı betonlar grubunu oluşturur.
Yüksek dayanımlı betonlar, köprü ve yüksek katlı bina yapımı gibi projelerde tercih edilir.
Tablo 1. TS-EN 206-1’ e göre normal ve ağır beton basınç dayanım sınıfları
Beton Basınç Dayanımının Önemi
Betonun basınç dayanımı beton hakkında bazı bilgilere ulaşmamız konusunda rehberlik eder. Dayanımı düşük bir betonda, su geçirimliliği fazla olacaktır. Bunun yanı sıra,
*Betondaki su/çimento oranı,
*Betonun yaşı,
*Betonun sıcaklığı,
*Kürlenme koşulları,
*Çimento tazeliği,
*Beton karışım suyunun özellikleri,
*Agrega kirliliği beton dayanımını doğrudan etkilemektedir.
Beton, dökümü yapıldıktan sonra zaman içerisinde dayanım kazanan bir malzemedir. Beton, ilk gün dayanımının %16’sını kazanırken, 7. Günde %40’nı, 28. Günde ise %99 kazanmaktadır. 28. Günden sonra ise dayanımda bariz bir artış olmamaktadır. Bu nedenle, betonun basınç dayanımı değerlendirilirken 7 günlük dayanım sonuçlarına göre 28 günlük dayanım sonuçları tahmin edilebilir.
Beton Dayanımı Nasıl Ölçülür?
Beton basınç dayanımını ölçebilmek için değişik deney yöntemleri kullanılmaktadır. Bunlar arasında en çok kullanılanlar şunlardır:
1. Taze betondan hazırlanan standart boyutlu numunelerin standartlarında belirtilen
süre ve koşullarda kür edildikten sonra kırılmaya tabi tutuldukları “standart deney yöntemi”,
2. “Hızlandırılmış küre tabi tutulan numunelere uygulanan basınç dayanımı yöntemi”,
3. “karot numunelere uygulanan basınç dayanımı yöntemi”,
4. “beton test çekici uygulayarak basınç dayanımının bulunduğu deney yöntemi”,
5. “ultrasonik test cihazı uygulayarak basınç dayanımının bulunduğu deney yöntemi”.
Kullanılan metotlarda farklı hesaplamalar kullanıldığı için, deney sonuçları birbirinden farklı olacaktır. Kullanılan yöntem özel olarak belirtilmediği sürece, beton dayanımı denildiğinde standard boyutlu numunlerin kullanıldığı metot anlaşılır. Betonun basınç dayanımının elde edilebilmesi için uygulanan standart deney yöntemi ile ilgili Türk standardı TS EN 12390-4’dir.
Deney numunleri ilgili standartta belirtildiği üzere küp, silindir veya karot biçiminde olmalıdır. Yüzey pürüzlülüğü olan ya da deforme olmuş numunler kullanılmamalıdır.
Dayanım Testi
Dayanım testine başlamadan önce numune yüzeyindeki fazla su kurulanır ve kullanılacak test başlıkları kontrol edilerek uygun ortam hazırlanır. Küp numuneler, yük uygulama yönü beton döküm yönüne dik olacak konumda yerleştirilir. 0,2 MPa/s (N/mm2.s) – 1,0 MPa /s (N/mm2.s) arasında sabit bir yükleme hızı ile, yük darbe tesiri olmaksızın numuneye aktarılmalıdır. Standarda göre seçilen hızda, numuneye uygulanabilecek en büyük yüke ulaşılıncaya kadar sabit hızda uygulanmalıdır. Göstergeden okunan en büyük yük kaydedilmelidir.
Deneyin doğru yapılıp yapılmadığı, numunenin kırılma tipinin gözlenmesi ile anlaşılır. Şekil 1’de küp numuneler için ideal kırılma şekilleri verilmiştir. Gerçekleşen kırılma, ideal şekillerden farklı ise mutlaka not alınmalı ve numune incelenmelidir.
Şekil 1. Küp ve silindir beton numunelerinin ideal kırılma şekli
Sonuç
Yapı sektöründe çimentonun en yaygın kullanım alanı olan betonların basınç dayanım değerleri, betonun ilgili projeye uygunluğunun yanı sıra, beton kalitesi hakkında bilgi veren önemli bir parametredir. Beton bünyesindeki bileşenlerin beton üretimine uygunluğu, beton dizaynı ve betonun uygulanma koşulları beton dayanımını doğrudan etkileyen unsurlardır. İlgili yönetmeliklere uygun numune alınmalı ve teste tabi tutulmalıdır.
Kullanılan Kaynaklar:
