Yapı malzemelerinin başında gelen çimentonun, yapıların dayanım ve maliyeti açısından önemi büyüktür. İnşaat sektöründeki gelişmelere paralel olarak da çimento tüketimi artış gösterir. Dolayısıyla, yeni kaynaklar bulunarak üretimin minimum maliyetle yapılması ve talebin karşılanması gereği doğar. Bu durumdan ötürü, katkılı çimento üretimi de oldukça yaygındır. Ülkemizde rezerv olarak bol miktarda bulunan trasın belirli oranlarda katkı olarak kullanılmasıyla traslı çimento üretilir. Tras kelimesi her ne kadar özel olarak bir tip doğal puzolanı tarif etse de ülkemizde tüm doğal puzolanlar tras ismiyle anılır. Ayrıca, ülkemizde TS26’ya göre % 19’dan fazla doğal puzolan içeren çimentolara da traslı çimento denir. Bu içeriğimizde, tras nedir ve traslı çimento nasıl üretilir, traslı çimentonun avantajları nelerdir ve nerelerde kullanılır gibi konuları ele alacağız.
Tras Nedir?
Puzolanlar, doğal ve yapay olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Doğal puzolanlar olarak bilinen maddeler; volkanik tüfler, killi şist, diatome toprağı ve ponza taşıdır. Tras, volkanik tüf olarak bilinen bir tür doğal puzolandır. Yalnız başına kullanıldığı zaman bağlayıcı özelliği olmayan; ancak kireç ya da çimento ile karıştırıldığı zaman su ile yaptığı reaksiyon sonucunda bağlayıcı özellik kazanan maddelere puzolan denilmektedir. Traslar da bu şekilde bağlayıcı özellik kazanırlar.
Tras Nedir? Traslı Çimento Nedir?
Tras adı verilen puzolanlar üstün özelliklere sahip olduğu için birçok ülkede ve bizim ülkemizde de; genel adıyla puzolanlar tras olarak adlandırılırlar. Bu sebeple, TS26’ya göre % 19’dan fazla doğal puzolan katkılı çimentolara traslı çimentolar denilmektedir. Tüm puzolanlar, tras nedir bölümünde de tanımlandığı gibi özel şartlar altında kireçle tepkime veren malzemelerdir. Kireç ve puzolan arasında görülen bu tepkimenin aynısı Portland çimentosu ve doğal puzolan karışımlarında da görülür. Bunun sebebi, Portland çimentosunda bulunan C3S ve C2S minerallerinin hidratasyonuyla Ca(OH)2 açığa çıkmasıdır. Çünkü bu durumun sonucunda gözeneklerde çözelti halinde birikir. Portland çimentosu hidratasyonuyla açığa çıkan Ca(OH)2; suda çözünür. Ardından yıkanmayla geride boşluklar bırakarak ortamı terkedebilir. Ayrıca Ca(OH)2 betonda zararlı kimyasal etkilere en açık bileşiktir. Dolayısıyla, traslı çimentolarda portland çimentosu kısmının hidratasyonuyla açığa çıkann Ca(OH)2’in puzolanlarla birleşerek dayanım kazanımını sağlayan CSH jelleri vermesi betonun dayanıklılığı açısından olumlu gelişmeler sağlar. Bu konu hakkında daha detaylı bilgiye ‘‘Ca(OH)2 Nedir Doğal Puzolanların Puzolanik Aktivitesindeki Etkisi Nasıl Olur?’’ adlı içeriğimizden ulaşabilirsiniz.
Traslı Çimento Üretimi Nasıl Olur?
Fabrikalarda traslı çimento üretimi esnasında trasın eklenmesi işlemi iki şekilde gerçekleşebilir;
- Tras, portland çimentosu klinkeri ve priz süresini düzenlemek için bir miktar alçıtaşı ile beraber öğütülür.
- Klinker alçıtaşı karışımı ayrı, tras ayrı öğütülür. Ardından, elde edilen öğütülmüş iki malzeme karıştırılır.
Bu yöntemlerden, beraber öğütme tekniğiyle daha homojen bir karışım elde edilir. Ancak üretilen çimentoda tane boyutu dağılımını kontrol etmek daha zor olabilir. Çünkü tras ve klinker farklı öğütülebilirliği sahiptir. Klinker trasa kıyasla daha serttir. Dolayısıyla, belirli bir incelikte çimento üretildiğinde trasa göre daha kaba kalır. Diğer yandan, trasın ve klinkerin ayrı ayrı öğütülüp sonradan karıştırıldığı üretim yönteminde ise çimentodaki klinker ve tras bileşenlerinin tane boyutu dağılımı daha iyi ayarlanabilir. Ancak, bu durumda da karışımın homojenleştirilmesi problemi vardır. Genel olarak, ülkemizde bu yöntemlerden beraber öğütme tekniği daha sık tercih edilir. Bunun başlıca sebebi ise; beraber öğütme tekniğiyle üretilen traslı çimentoların değirmende belirli bir inceliğe ulaşmaları için ton başına gereken enerji miktarının aynı inceliğe sahip Portland çimentosu üretimine kıyasla çok daha az olmasıdır. Yapılan bir araştırma sonucunda, klinkerin trasla ikame oranı arttıkça bu durum daha da belirginleşmiştir.
Traslı Çimento Avantajları Nelerdir?
Traslı çimentoların başlıca avantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir;
- Hidratasyon ısısını azaltır.
- Çatlamaya karşı betonun direncini arttırır.
- Su geçirmezliğini arttırır.
- Alkali-agrega reaksiyonu nedeni ile oluşan genleşmeyi önler.
- Sülfatlı topraklara ve sulara karşı betonun direncini arttırır.
- Deniz suyuna karşı betonun direncini arttırır.
- Karbonatlaşmaya karşı betonun dayanıklılığını arttırır.
- Betonun geçirgenliğini azaltarak betonarme demirini korozyondan korur.
- Nihai dayanımda Portland çimentosuna göre yüksek dayanım sağlar.
- Portland çimentosundan daha iyi işlenebilirlik gösterir.
- Portland çimentosu ile aynı rötreyi gösterir.
Traslı Çimento Nerelerde Kullanılır?
Portland çimentosunun kullanıldığı her yerde traslı çimentolar da kullanılabilir. Ayrıca sahip olduğu üstün özellikleri sayesinde;
- Aşındırıcı sulara karşı dayanıklı oluşu ve plastisitesinden dolayı; kanal ve drenajlarda,
- Azot, amonyum gazları, amonyum tuzları ve sülfatlar gibi kimyasal maddelerin etkilerinden korunmak için de zirai depo ve silo betonlarında,
- Priz sırasında çok az ısı yaydığı için kitle betonlarında,
- Daha ince öğütülmüş olması sebebiyle sıva işlerinde,
- İnceliği, çekme mukavemetinin yüksekliği ve hava geçirmezliği sebebiyle briket imalinde,
- Beton aşındırıcı zararlı sulara dayanıklı olduğundan köprü, baraj, liman, dalgakıran ve rıhtım inşaatlarında,
- Su geçirimsizliği özelliğinden dolayı kullanılan demirin paslanmasını önleyerek emniyet faktörünün artmasını sağlar. Bu sebeple de betonarme inşaatlarında kullanımına rastlamak mümkündür.
Trasın Önemi Nedir?
Tras, bir çeşit doğal puzolandır. Doğal puzolan katkılı çimento çeşidi ise traslı çimento olarak bilinmektedir. Birçok sebepten ötürü katkılı çimentoların üretiminde artışa rastlanır. Ülkemizde de TS26’ya göre % 19’dan fazla tras içeren çimento üretimi mevcuttur. Traslı çimento üretimi esnasında iki yöntem tercih edilebilir. Bu yöntemlerden, daha homojen bir karışım elde edilmesi ve üretim esnasında aynı inceliğe sahip Portland çimentosu üretimine kıyasla çok daha az enerjimi tüketimi olması sebebiyle beraber öğütme tekniği daha sık tercih edilir. Traslı çimentonun, Portland çimentosuna kıyasla birçok avantajı bulunur. Bu avantajları sayesinde de Portland çimentosunun kullanılabileceği her alanda kullanılmasının yanısıra birçok agresif dış etmenin olduğu sahalarda da tercih edilir. Bu içeriğimizde; tras nedir, traslı çimento nasıl üretilir, sağladığı avantajlar neler ve kullanım alanları nelerdir gibi konu başlıklarını detaylı bir şekilde anlattık.
Kullanılan Kaynaklar:
