Klinker çimentonun ana maddesidir. Kalite kontrol parametreleri, çimento üretiminde hammadde tedariğinden başlayarak satış aşamasına kadar olan süreçlerde hammadde ve ürünlerin teknik olarak standartlara uygunluğunu kontrol etmek amacıyla kullanılan değişkenlerdir.
Kalite kontrol parametrelerinin kullanılması, stabil bir ürün, üretim maliyetinin azalması, ürün kayıplarının azalması, ürün kalitesi yönünden de müşteri güvenilirliği gibi faydalar sağlar. Klinker hakkında daha fazla bilgi için Klinker Nedir? Klinker Fazları ve Öğütme Parametreleri Arasındaki İlişki adlı yazımıza göz atabilirsiniz.
Çimento Kalite Kontrol Parametreleri Hangileridir? Klinker Nedir?
TS EN 197-1 Genel çimento standardıdır. Çimentoların bileşimi, özelliği ve uygunluk kriterleri tanımlanmıştır. Genel çimento üretimleri bu standarda göre yapılır. TS EN 196 Standart serisi ise çimento deney standartlarını tanımlar. Genel çimentolar klinker, alçı taşı ve çeşitli mineral katkıların birlikte öğütülmesiyle elde edilir.
Klinker çimentonun ana maddesidir ve yarı mamul olarak adlandırılır. Klinker, kireç taşı ve kilin beraber öğütülmesiyle elde edilen farin tozunun 1400 -1500 derece döner fırında pişmesi sonucu oluşan granül yapıda bir malzemedir.
Klinker kalite kontrol parametreleri; Serbest kireç, dansite, kimyasal oksit analizi ile hesaplanan LSF (kireç doygunluk faktörü), SM (silikat modülü), ALM (Alüminyum modülü) ve klinker fazları olan C3S (alit), C2S (belit), C3A (tri kalsiyum alüminat), C4AF (tetrakalsiyum alümina ferrit)’dir. Klinker üretimi sırasında sıklıkla serbest kireç, dansite ve kimyasal analiz yapılarak klinker kalitesi takip edilir.
Çimento üretiminde kimyasal parametrelerden; Kızdırma Kaybı, Çözünmeyen Kalıntı, SO3 (kükürt trioksit), klorür ve kimyasal oksit analizi takibi yapılır.
Fiziksel testlerden; incelik tayini, yoğunluk ve yüzey alanı tayinleri yapılır.
Mekanik testlerden ise; priz başlangıcı sonu (betonun donmaya başlama -bitme süresi), genleşme testi, dayanım testleri yapılır.
Çimento Kalite Kontrol Parametrelerinde Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Çimento üretiminde takip edilen parametrelerden;
“Kızdırma Kaybı” çimentoya katkı olarak katılan kalkersi maddelerin miktarını verir. TS EN 197-1 standardında CEM I grubu portland çimentoları için kızdırma kaybı maksimum %5 ile sınırlandırılmıştır.
“Çözünmeyen Kalıntı” parametresi ise çimentoda bulunan silisyum içerikli malzemeleri tespit etmemizi sağlar. CEM I grubu portland çimentoları TS EN 197-1 standardında maksimum %5 limiti vardır.
“SO3 (kükürt trioksit)” çimento içindeki alçı oranını belirlemek için kullanılan parametredir. Priz sürelerine etkisi bulunur.
“Klorür” parametresi çimento içinde bulunan klor miktarını verir ve betonlu sistemlerde donatı korozyonuna sebep olduğu için TS EN 197-1 standardında max. %0,10 ile limitlendirilmiştir.
“İncelik” parametresi çimento taneciklerinin boyutu hakkında bize bilgi verir. Dayanım üzerinde önemli etkiye sahiptir.
“Hacim genleşmesi” çimento içindeki MgO ve S.CaO kaynaklı hacimsel genleşmeyi gösterir. Betonun genleşip, çatlamasını önlemek için önemlidir.
“Priz Başlangıcı” betonun plastik özelliğini kaybederek katılaşmaya başlamasına priz denilir. Priz başlangıcı ifadesi ise prizin başlama süresini vermektedir. Çimento klinkerinin faz miktarları, katılan alçı taşı miktarı ve çimento inceliği priz sürelerinde etkili olur.
“Dayanım” betonun üzerine gelen yüklere karşı gösterdiği dirençtir. Çimento dayanımı; çimento, standart kum, ve su kullanılarak yapılan harcın standart kalıplara dökülerek, kürlenmesi ile elde edilen beton prizmalarının beton presinde teste tabi tutularak tayin edilir. Hazır beton üretiminde ise endüstriyel olarak üretilen betonlardan alınan numunelerden standart küp kalıplara dökülerek beton laboratuvarlarında kürlenmesi sonucu beton test presi ile elde edilir.
Neden Kalite Kontrol Parametrelerine Dikkat Edilmesi Gerekir?
Çimento ürünü betonun ana maddelerinden biridir. Dolayısıyla çimento yapısındaki değişiklikler betona etki etmektedir. Bu nedenle kalite kontrol laboratuvarları çimento kalite parametrelerini kalite planları dahilinde sürekli takip ederek, çimento üretimindeki sapmaları minimum düzeyde tutar. Üründeki standart sapmanın azalması hem maliyet hem de çevresel açıdan olumlu sonuçlar verir.
